Kennisontwikkeling over mentale druk bij jongeren en jongvolwassenen

In de Themaverkenning over de Zorgvraag van de toekomst wordt gesignaleerd dat jongeren en jongvolwassenen steeds meer prestatiedruk ervaren. Dit heeft mogelijk gevolgen voor hun psychische gezondheid. Er is nog veel onduidelijkheid over mentale druk en dat maakt het benoemen van concrete handelingsopties voor deze opgave lastig. Kennisontwikkeling is daarom volgens de geraadpleegde experts een belangrijk maatschappelijk doel voor deze opgave, zodat actierichtingen in de toekomst beter onderbouwd kunnen worden. Ten eerste is heldere terminologie en een eenduidig begrippenkader voor mentale druk van belang. Kennisontwikkeling over de stressoren en de achterliggende werkingsmechanismen van mentale druk is ook belangrijk, net zoals (langdurige) monitoring met vergelijkbare data over mentale druk en gezondheid. Dat blijkt uit zowel de aanbevelingen van de geraadpleegde experts als de onderzochte literatuur. Kennisontwikkeling over mentale druk vraagt om nauwe samenwerking tussen onder andere kennisinstituten, universiteiten, rijksoverheid, gemeenten, onderwijsinstellingen, en jongeren en jongvolwassen.

Behoefte aan heldere terminologie rondom mentale druk…

Er zijn diverse termen in omloop om mentale druk aan te duiden, variërend van leefstijl tot psychische klachten. Veel gebruikte termen zijn: mentaal welbevinden, mentaal fit, mentale gezondheid, mentaal weerbaar, mentale belastbaarheid, en psychosociaal welbevinden (1, 2). Hierdoor kan het onduidelijk zijn waar het precies over gaat in de discussie over mentale druk en de relatie met psychische aandoeningen. Geraadpleegde experts herkennen deze onduidelijkheid. De verschillende interpretaties van mentale druk zijn terug te zien in de huidige diversiteit aanonderzoeken, interventies en aanpakken. In dit webartikel wordt mentale druk vooral geïnterpreteerd als stress. Voor een efficiënte aanpak van deze opgave is een eenduidig begrippenkader essentieel.

…en meer kennis over stressoren en achterliggende werkingsmechanismen

Een belangrijk kennishiaat is de beperkte kennis over de achterliggende werkingsmechanismen van mentale druk en psychische problemen. Zo is er nog niet veel bekend over hoe verschillende drukfactoren van invloed zijn op mentale druk, waaronder het gebruik van sociale media. Ook over in hoeverre en bij wie een toename in druk daadwerkelijk leidt tot een mindere mentale gezondheid is er nog weinig kennis. Hierbij spelen factoren zoals de mate van beïnvloedbaarheid, weerbaarheid en veerkracht een rol, die van persoon tot persoon kunnen verschillen. Om goede handvatten te hebben voor beleid en interventies, is daarom meer kennisontwikkeling nodig over stressoren en de achterliggende werkingsmechanismen van stress. Hierbij is ook specifieke aandacht voor kwetsbare groepen nodig. Geraadpleegde experts geven bijvoorbeeld aan dat de specifieke context van jongeren of jongvolwassenen mede bepalend kan zijn voor stress. Zo vergroot opgroeien in armoede het risico op een mindere mentale gezondheid (3, 4). Mensen met een migratieachtergrond hebben relatief vaker te maken met psychische problemen dan mensen met een Nederlandse achtergrond (5, 6). De kennis over de specifieke onderliggende risicofactoren en werkingsmechanismen die hier een rol spelen is ook nog maar beperkt. Mogelijk draagt het feit, dat steeds meer mensen met een migratieachtergrond zich niet thuis voelen in Nederland, onder andere door sociale uitsluiting en discriminatie (7), hieraan bij (zie themaverkenning Zorgvraag van de toekomst).

Ook goede monitoring is noodzakelijk…

Naast kennishiaten over terminologie en werkingsmechanismen, zijn er te weinig (geschikte) data om mentale gezondheid goed te monitoren. Hierdoor is er geen goed zicht op de aard en omvang van de opgave. De huidige data zijn verouderd, niet goed vergelijkbaar of hebben geen betrekking op jongeren en jongvolwassenen. Geraadpleegde experts geven aan dat er behoefte bestaat aan een goed overzicht van betrouwbare, landelijke en actuele cijfers. Dat geldt bijvoorbeeld voor psychische klachten en aandoeningen onder jongeren, zoals angst en depressie. Ook onder kwetsbare groepen, zoals kinderen uit gezinnen met veel sociale problematiek en jongeren met een migratieachtergrond, is goede monitoring nodig (zie hierboven). Experts geven verder aan dat er meer kennis nodig is over de maatschappelijke kosten en baten van de geestelijke gezondheidszorg.

…en benutten van praktijkkennis

Als er betere, betrouwbare data beschikbaar zijn over mentale druk, kunnen beleid en interventies beter onderbouwd worden (evidence-informed werken). De behoeften en ervaringen van jongeren en jongvolwassenen in de praktijk zouden ook een een rol moeten spelen in het ontwikkelen en uitvoeren van interventies. Met name de input van ervaringsdeskundigen, jongeren en jongvolwassenen die zelf te maken hebben (gehad) met stress en/of psychische problemen, is hierbij van belang. Er is meer aandacht voor zulke praktijkkennis nodig (practice-based werken). Dat betekent dus het betrekken van (kwetsbare) jongeren en jongvolwassenen bij onderzoek en bij de ontwikkeling, uitvoering en evaluatie van beleid. Ondanks de genoemde kennishiaten bieden de huidige inzichten al wel handvatten om mentale druk bij jongeren en jongvolwassen te voorkomen en te verminderen (zie Mentaal gezond blijven en Acceptatie psychische klachten).

Kennisontwikkeling: welke actierichtingen zijn er en wie speelt daarbij een rol?