Het Trendscenario en de Themaverkenningen van de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 brengen samen een groot aantal toekomstige ontwikkelingen op het gebied van volksgezondheid en zorg in kaart. Dit webartikel beschrijft welke van deze ontwikkelingen burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein het meest urgent vinden; waar zouden we als maatschappij nu actie op moeten ondernemen, om problemen in de toekomst te voorkomen? Dit is onderzocht met behulp van een vragenlijst. De uitkomsten van deze vragenlijst zijn gebruikt om een selectie te maken van drie opgaven, waarvoor in deze VTV handelingsopties zijn uitgewerkt.
Behalve dit uitgebreidere webartikel is er ook een korte beschrijving van de uitkomsten van de vragenlijst over de urgentie van toekomstige ontwikkelingen. Deze korte beschrijving vindt u in de Synthese van de VTV-2018.
Ontwikkelingen VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.)-2018 voorgelegd aan burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein
Het Trendscenario en de Themaverkenningen van de VTV-2018 hebben een groot aantal toekomstige ontwikkelingen geïdentificeerd. Deze ontwikkelingen zijn allemaal van belang voor de volksgezondheid en de zorg in Nederland. Ze laten zien hoe onze volksgezondheid en de zorg er uit zouden zien over 25 jaar, als we als maatschappij niets extra’s zouden doen. Om zicht te krijgen op wat verschillende groepen in de maatschappij de meest urgente ontwikkelingen vinden, zijn het Trendscenario en de Themaverkenningen samengevat in 41 ontwikkelingen. Deze zijn met een elektronische vragenlijst voorgelegd aan burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein. De uitkomsten van de vragenlijst zijn gebruikt om een selectie te maken van drie opgaven, waarvoor in deze VTV handelingsopties zijn uitgewerkt. Hier kunt u meer lezen over de vragenlijst en de selectieprocedure. In dit webartikel worden de belangrijkste uitkomsten van de vragenlijst beschreven: welke ontwikkelingen vinden burgers en professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein het meest urgent, en welke het minst?
Het bevraagde burgerpanel bestond uit een representatieve steekproef van 1.077 Nederlanders van 18 tot en met 75 jaar. Meer informatie over deze studie vindt u hier. Professionals van verschillende soorten organisaties en studenten van verschillende opleidingen zijn benaderd via bestaande netwerken van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). In totaal konden de antwoorden van 269 professionals gebruikt worden (zie onderstaande tabel), en van 154 studenten. Dit waren 53 hbo (Hoger beroepsonderwijs ) studenten en 101 studenten aan de universiteit.
Aantal professionals naar soort organisatie
| Soort organisatie | Aantal |
|---|---|
| Belangenorganisatie | 22 |
| GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) | 21 |
| Kennisinstelling | 73 |
| Lokale overheid | 104 |
| Nationale overheid | 25 |
| Private secor | 6 |
| Zorg | 18 |
| Totaal | 269 |
Burgers, professionals en studenten vinden dreiging antibioticaresistentie heel urgent
Alle drie de respondentgroepen vinden de dreiging van antibioticaresistentie een van de meest urgente ontwikkelingen. Daarnaast vinden zowel de burgers als de professionals in het volksgezondheidsdomein de verdubbeling van het aantal mensen met dementie en de stijgende zorguitgaven heel urgent. Burgers vinden ook het feit dat hart- en vaatziekten en kanker het grootste deel van de sterfte blijven veroorzaken een urgente ontwikkeling. Dit geldt ook voor de studenten in het volksgezondheidsdomein. De ontwikkeling over de verschillen in gezonde levensverwachting tussen mensen met een hoge en een lage sociaaleconomische status laat een opvallend verschil zien. Professionals vinden dit de meest urgente ontwikkeling, terwijl burgers en studenten dit minder vaak urgent vinden. Studenten vinden de ontwikkeling over toenemende mentale druk op jongeren en jongvolwassen het meest urgent. De vijf ontwikkelingen die burgers het meest urgent vinden staan in onderstaande figuur.
Psychische gezondheid urgent voor vrouwen en jongeren, en dementie voor 65-75 jarigen
Vrouwen vinden psychische gezondheid belangrijk. Zij kozen de ontwikkelingen 'De druk op jongeren en jongvolwassenen neemt toe, met mogelijke gevolgen voor hun psychische gezondheid' en 'Psychische stoornissen blijven de grootste ziektelast veroorzaken' relatief vaak bij de meest urgente. Dit geldt ook voor 25 t/m 34-jarigen (de ontwikkelingen over de druk op de psychische gezondheid van jongeren en jongvolwassenen) en 18 t/m 24-jarigen uit het burgerpanel (de ontwikkeling over ziektelast door psychische stoornissen). Ouderen van 55 t/m 64 jaar vinden de ontwikkelingen over hart- en vaatziekten en kanker en antibioticaresistentie relatief vaak heel urgent, terwijl ouderen van 65 t/m 75 jaar de verdubbeling van dementie heel urgent vinden. Verder vindt deze oudste leeftijdsgroep uit het burgerpanel de ontwikkeling 'Er zijn structurele aanpassingen in de zorg nodig om ervoor te zorgen dat de inzet van technologie leidt tot een kostenbesparing' relatief vaak heel urgent. Dit geldt ook voor mannen en hoogopgeleiden.
De vragenlijst was gebaseerd op de cijfers en informatie die eind 2017 op de VTV (In de Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) rapporteert het RIVM elke vier jaar over de ontwikkeling van de volksgezondheid in Nederland.) website stonden. De resultaten voor ziektelast zijn echter per juni 2018 aangepast, omdat er verbeterde cijfers beschikbaar zijn gekomen. Dit heeft gevolgen voor de rangorde van ziektegroepen die de hoogste ziektelast veroorzaken. Psychische stoornissen veroorzaken nog steeds veel ziektelast, maar het is niet meer de ziektegroep die de grootste ziektelast veroorzaakt. Voor meer informatie zie het Trendscenario.
Klimaat en leefomgeving urgent voor hoogopgeleiden, sterfte aan hart- en vaatziekten en kanker voor laagopgeleiden
Hoogopgeleiden hebben de ontwikkeling 'Het opvangen van de effecten van klimaatverandering vergt een goede inzet van groen en water in de leefomgeving' relatief vaak bij de meest urgente ontwikkelingen gezet. Dat geldt ook voor 'Er zijn potentiële nieuwe risico's, van bijvoorbeeld microplastics en nanodeeltjes, voor de kwaliteit van onze leefomgeving'. Laagopgeleiden vinden 'Hart- en vaatziekten en kanker blijven de ziektegroepen die het grootste deel van de sterfte veroorzaken' relatief vaak urgent. De opvallendste verschillen tussen mannen en vrouwen, hoog- en laagopgeleiden en leeftijdsgroepen uit het burgerpanel staan in onderstaande tabel.
Opvallende verschillen tussen mannen en vrouwen, hoog- en laagopgeleiden en leeftijdsgroepen uit het burgerpanel
| Subgroep | Ontwikkeling | Percentage in de subgroep | Gemiddelde alle respondenten |
|---|---|---|---|
|
Vrouwen |
De druk op jongeren en jongvolwassenen neemt toe, met mogelijke gevolgen voor hun psychische gezondheid |
12% |
8% |
|
|
In 2040 zijn er 700.000 eenzame ouderen meer dan nu |
11% |
8% |
|
|
Psychische stoornissen blijven de grootste ziektelast veroorzaken |
10% |
8% |
|
Mannen |
Er zijn structurele aanpassingen in de zorg nodig om ervoor te zorgen dat de inzet van technologie leidt tot een kostenbesparing |
10% |
7% |
|
Hoogopgeleiden |
Het opvangen van de effecten van klimaatverandering vergt een goede inzet van groen en water in de leefomgeving |
19% |
12% |
|
|
Er zijn structurele aanpassingen in de zorg nodig om ervoor te zorgen dat de inzet van technologie leidt tot een kostenbesparing |
10% |
7% |
|
|
Er zijn potentiële nieuwe risico's, van bijvoorbeeld microplastics en nanodeeltjes, voor de kwaliteit van onze leefomgeving |
10% |
5% |
|
Laagopgeleiden |
Hart- en vaatziekten en kanker blijven de ziektegroepen die het grootste deel van de sterfte veroorzaken |
30% |
22% |
|
18 t/m 24 jaar |
Psychische stoornissen blijven de grootste ziektelast veroorzaken |
14% |
8% |
|
25 t/m 34 jaar |
De druk op jongeren en jongvolwassenen neemt toe, met mogelijke gevolgen voor hun psychische gezondheid |
16% |
8% |
|
55 t/m 64 jaar |
Hart- en vaatziekten en kanker blijven de ziektegroepen die het grootste deel van de sterfte veroorzaken |
33% |
22% |
|
|
Antibioticaresistentie is een belangrijke dreiging voor de volksgezondheid |
31% |
24% |
|
65 t/m 75 jaar |
In 2040 zal het aantal mensen met dementie verdubbeld zijn |
20% |
12% |
|
|
Er zijn structurele aanpassingen in de zorg nodig om ervoor te zorgen dat de inzet van technologie leidt tot een kostenbesparing |
12% |
7% |
Voetnoot:
In deze tabel is elke subgroep getoetst ten opzichte van de andere subgroepen binnen die categorie. Zo zijn de respondenten met een hoge opleiding vergeleken met de respondenten met een midden en lage opleiding bij elkaar genomen (rekening houdend met de verschillende groottes van de groepen). Alleen ontwikkelingen die de subgroep significant vaker in de top drie van meest urgente ontwikkelingen heeft gezet én met een percentage van 10% of meer zijn in de tabel opgenomen. Een uitgebreide achtergrondrapportage over dit vragenlijstonderzoek, dat voor het
RIVM
(Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) is uitgevoerd door Motivaction, vindt u hier.
Opvallende verschillen tussen volksgezondheidsprofessionals lokale en nationale overheid
Bijna alle groepen volksgezondheidsprofessionals vinden sociaaleconomische verschillen in gezonde levensverwachting een urgente ontwikkeling, met uitzondering van professionals die werken bij de nationale overheid en in de private sector. Professionals van de nationale overheid vinden vooral de dreiging van antibioticaresistentie en de verdubbeling van de zorguitgaven urgent. Antibioticaresistentie staat bij professionals van de lokale overheid juist niet bij de meest urgente ontwikkelingen. Wel vinden zij sociaaleconomische gezondheidsverschillen heel urgent, net als de toenemende druk op jongeren met mogelijke gevolgen voor hun psychische gezondheid en de verdubbeling van de zorguitgaven. Dit laatste vinden andere professionals ook urgent, behalve professionals die bij een belangenorganisatie of GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst) werken. Tot slot valt op dat studenten in het volksgezondheidsdomein aan de universiteit maar niet die van de hogeschool de dreiging antibioticaresistentie vaak heel urgent vinden.
Alle respondentgroepen vinden leefstijl minder belangrijk
Voor zowel burgers als professionals en studenten in het volksgezondheidsdomein geldt dat ze ontwikkelingen met betrekking tot leefstijl minder belangrijk vinden. Burgers zien de ontwikkelingen over het aantal rokers, overmatig drinken en het niet eten volgens de richtlijnen goede voeding relatief vaak als minder belangrijk. Ook professionals en studenten vinden roken, overmatig drinken (studenten) en niet eten volgens de richtlijnen (professionals) minder belangrijk. Overigens vinden studenten de ontwikkeling dat in 2040 zes op de tien mensen overgewicht hebben wel urgent. Verder valt op dat zowel professionals als studenten de ontwikkeling 'De steeds grotere beschikbaarheid en afhankelijkheid van data brengt risico’s voor de privacy met zich mee' en de ontwikkeling 'Het grootste deel van de stijging van de zorguitgaven komt door technologie' vaak minder belangrijk vinden.